Zo erg dat ze elkaar met hun geologenhamers te lijf gaan is het nog niet, maar er rommelt wat in het wereldje van de stratigrafen, de specialisten in het indelen van de geschiedenis in geologische tijdperken. Een column.
Bevalt het u een beetje, in het Meghalayaan? Sinds vorige maand heet zo de tijd waarin we leven.
Niet dat het Meghalayaan dan pas begonnen is – het is al bezig sedert ongeveer het jaar 2250 vóór Christus. Maar op 15 juli werd het ‘Meghalayaan’ officieel ingevoerd door de Internationale Commissie voor Stratigrafie (IGS), de eerbiedwaardige instantie die zorg draagt voor het ordentelijk indelen in tijdperken van de geschiedenis van onze planeet.
Op de ‘stratigrafische kaart’ waarin de tijd netjes in vakken is ingedeeld (en die wel eens de muur van een klaslokaal siert, broederlijk naast de tabel van Mendelejev) was het recentste tijdperk tot nu toe het Holoceen – dat al zo’n 11.700 jaar bezig is, sedert het aflopen van de jongste ijstijd. Dat Holoceen blijft bestaan, maar het wordt vanaf nu ingedeeld in drie kleinere stukken, waarvan het Meghalayaan het recentste is.
Even alles op een rijtje, met de speciale tijdperkenterminologie van geologen: onze huidige tijd of tijdsnede is nu het Meghalayaan, die maakt deel uit van het huidige tijdvak, het Holoceen, dat zelf deel uitmaakt van de huidige periode, het Kwartair (dat al 2,58 miljoen jaar aan de gang is).
OK, mooi, dat is dus prima geregeld. Maar wacht even. Ontbreekt er niet wat? Wordt er niet al jaren gediscussieerd over de invoering van het Antropoceen, dat ons nieuwe huidige tijdperk zou worden? Het Antropoceen, vernoemd naar de mens, omdat het vandaag de mens is die het klimaat en de planeet domineert?
Dat Antropoceen spreekt zo tot de verbeelding dat de discussies erover al lang de geologie ontstegen zijn en een politieke dimensie gekregen hebben. Het Antropoceen is een statement, een erkenning van onze rol en van onze verantwoordelijkheid voor het klimaat en de planeet.
En midden in die discussie komt daar nu dus plots dat Meghalayaan opgedoken. Is dat een opgestoken middenvinger naar de voorstanders van het Antropoceen?
Absoluut niet, repliceert de IGS verbaasd. Het gaat over twee heel verschillende dingen. Het Antropoceen moet een nieuw tijdvak worden, dat ná het Holoceen zal volgen – als begindatum voor het Antropoceen wordt aan 1945 gedacht. Het Meghalayaan is geen tijdvak maar een kleiner onderdeel van de geschiedenis, een tijd of tijdsnede, en meer bepaald een onderdeel van het tijdvak Holoceen.
Dat een stukje Holoceen nu Meghalayaan gedoopt wordt, belet dus hoegenaamd niet dat ná het Holoceen, bijvoorbeeld in 1945, het Antropoceen kan beginnen.
Maar niet iedereen ziet het zo. Mark Maslin en Simon Lewis van University College London protesteren dat het Meghalayaan vooral verwarring zaait. Ben van der Pluijm van de universiteit van Michigan vindt dat het Antropoceen hiermee ‘getrivialiseerd’ wordt. En het Meghalayaan maakt het moeilijk om nu nog te beslissen dat het Antropoceen vroeger zou beginnen, bijvoorbeeld met de uitvinding van de landbouw.
Misschien nog maar even wachten voor u een vakje erbij tekent op die stratigrafische kaart aan de muur.
Deze column is op 4 augustus 2018 verschenen in De Tijd.