Niet alles is wat het lijkt, zelfs niet een schattig hondje. Een Column.
Listig zet de puppy zijn grootste, schattigste ogen op. De mens zal er niet aan kunnen weerstaan. Tegen beter weten in zal hij de puppy adopteren; het is sterker dan hemzelf. Mama-hond is tevreden. Eindelijk. Zij wilde al een tijdje van haar jong af; het wachten was alleen op een mens die zich liet strikken. Nu is het zo ver; de list met de schattige ogen is gelukt. De mens zal vanaf nu de zorg voor het jonge hondje op zich nemen.
Het moest er eens van komen. Het laatste bastion van onschuld en schattigheid is gevallen. Schattige puppy-ogen zijn door de wetenschap ontmaskerd als een cynische zet van de evolutie.
Natuurlijk – voor u zich ergert – de puppy uit het bovenstaande verhaaltje deed niet bewust iets listigs. Het was een kwestie van instinct, gevormd door de evolutie. En de evolutie doet niet echt cynische zetten, ze is een blind proces. Maar – nu u weer gerustgesteld bent – een dergelijke beeldspraak kan soms wel degelijk helpen begrijpen wat er gaande is. En met puppy-ogen lijkt er echt wel iets aan de hand te zijn; ze zijn niet zo onschuldig als ze lijken. Schattige hondenogen zijn er niet voor niets.
Het is niet alleen maar een kwestie van een misverstand tussen de soorten. Jonge zoogdieren hebben in het algemeen verhoudingsgewijs grotere ogen, ook de jongen van mensen, en daarom heeft de evolutie ons voorzien van een instinct om dingen met grote ogen te beschermen; dat helpt te garanderen dat we goed voor kinderen zorgen. Dat we door dat instinct ook de jongen van andere soorten schattig vinden, lijkt op het eerste gezicht een neveneffect.
Maar in het geval van honden lijkt er meer aan de hand. Geen andere diersoort is in dezelfde mate door de evolutie (in dit geval een combinatie van natuurlijke selectie en menselijke selectie) aangepast aan de omgang met mensen. Honden weten instinctief hoe ze iets van een mens gedaan kunnen krijgen, en daar spelen hun schattige ogen een rol bij.
Onderzoekers hebben vastgesteld dat honden (ook volwassen honden) hun typische schattige grote ogen vooral opzetten als er mensen in hun richting kijken. Als er geen mens kijkt, ziet Vlekkie er lang niet zo lief uit. Het is een communicatiemiddel dat honden gebruiken om mensen gunstig te stemmen; misschien bewust en misschien onbewust, maar in elk geval doelmatig.
Het laatste puzzelstukje is nu gelegd door psychologen van de universiteit van Florida. Zij hebben aan een groep (menselijke) proefpersonen een reeks foto’s van jonge hondjes voorgelegd, en die proefpersonen moesten dan aan elke foto een ‘schattigheidsscore’ geven (zeggen hoe schattig je een puppy vindt, er zijn ergere taken denkbaar voor proefpersonen in wetenschappelijk onderzoek).
Uit het onderzoek bleek dat de pups gemiddeld het schattigst waren rond de leeftijd van twee maanden. En laat dat nu precies de leeftijd zijn waarop de moederhond doorgaans minder voor haar kleintjes begint te zorgen en waarop die dus dringend een menselijk baasje kunnen gebruiken. Goed bekeken van de evolutie, en van de puppy.
Deze column is op 28 juli 2018 verschenen in De Tijd.