Hersenen in het leger

Experimenten van het Pentagon met neuro-technologie doen aan sciencefiction denken. Enigszins verontrustende sciencefiction.

Foto BiomedNMR

Soms zijn uw hersenen slimmer dan u zelf bent. En zeker sneller.

Uit de elektrische activiteit van uw hersenen blijkt al dat ze een beslissing hebben genomen, een halve seconde vóór u zich ervan bewust wordt dat u iets beslist hebt. Dat hebben neurowetenschappers drie decennia geleden al vastgesteld, en filosofen zijn nog steeds niet uitgediscussieerd over de implicaties ervan.

Ook herkennen wat we zien, doen de hersenen vóór het tot ons bewustzijn doordringt. Onze hersenen geven een zogeheten ‘P300’-signaal af, een halve tot een kwart seconde voor we ons ervan bewust worden dat we gevonden hebben wat we zochten.

Die laatste vaststelling heeft nu de aandacht getrokken van DARPA, het Defence Advanced Research Projects Agency, het instituut voor gewaagd technologisch onderzoek van het Pentagon.

Het idee is om het P300-signaal te gebruiken om sneller vijandelijke sluipschutters of wapentuig te herkennen op camerabeelden die gemaakt worden door drones of satellieten. Dat herkennen van de vijand gebeurt, ook in het tijdperk van slimme bommen en onbemande vliegtuigen nog steeds vooral door mensen. Computers zijn de jongste jaren wel snel beter geworden in het herkennen van wat er op een beeld te zien is, maar ze slagen er nog niet in de mens te evenaren in het snel herkennen van bedreigingen.

DARPA hoopt nu de hersenen van die mensen (militairen die voor een computerscherm zitten in een commandocentrum) nog efficiënter te benutten. Bij proeven kregen vrijwilligers tien verschillende beelden per seconde te zien – te snel om er bewust veel op te kunnen herkennen, laat staan om er ook nog adequaat op te kunnen reageren. Maar een speciale hoofdkap met 32 elektroden erin kon wel het P300-signaal oppikken, telkens als de hersenen van de vrijwilligers iets verdachts herkenden in een van de beelden. Alle foto’s waarbij een P300-signaal was gedetecteerd, werden vervolgens grondiger bekeken. Volgens een van de betrokken onderzoekers zou de snelheid van het verwerken van de beelden zo drie keer hoger liggen dan op de normale manier.

Bij andere experimenten proberen onderzoekers in opdracht van het Pentagon om de hersenen te stimuleren, zodat ze accurater werken. Een zwakke elektrische stroom door de hersenen van de proefpersonen sturen zou ervoor zorgen dat er 13 procent meer sluipschutters herkend worden op de beelden, en bij een ander experiment twee keer zoveel tanks en raketwerpers.

Je kunt je voorstellen dat de planners van futuristische oorlogen enthousiast zijn. Over hoe de soldaten zich gaan voelen die urenlang beelden voor hun ogen zien flitsen terwijl hun hersenen gezapt worden met elektriciteit, zijn de rapporten minder duidelijk. Proefpersonen gewagen van uiteenlopende effecten, uiteenlopend van ‘zoals cafeïne’, over duizeligmakend, tot ‘een diepe staat van mindfulness’.

Het roept een verontrustend beeld op, dat zo uit een dystopische sciencefictionfilm lijkt te zijn geplukt. Rijen mensen liggend naast elkaar, hun hoofden met draden verbonden met de apparaten rond hen, gedachteloos, terwijl hun hersenen werken op het ritme van de computer, slaven van de machine.

Zoals de ‘voorspellers’ in ‘Minority Report’, of zoals het zou kunnen zijn in een iets realistischer versie van ‘The Matrix’, waar de mensen niet als batterijen dienen, maar als denk-machines.

Een licht ingekorte versie van deze column is op 7 oktober 2017 verschenen in De Tijd.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *