Maak plaats voor quecca en ronna

Meten we binnenkort met nieuwe ‘voorvoegsels’ voor hele kleine en grote dingen? Een column.

Soms volstaat milli. Foto D Sharon Pruitt

Hella maakte ooit een goede kans, althans als haar aantal supporters een indicatie was. Het had ook bronto kunnen worden. Of xera. Of xenna, weka, vendeka, xono, weco of vundo. Maar het ziet ernaar uit dat geen daarvan het zal halen. Het zijn quecca en ronna die momenteel de beste kaarten hebben. En ronto en quecto.

Dat worden mogelijk over enkele jaren de nieuwste ‘SI-prefixen’ of ‘SI-voorvoegsels’, in de stijl van de bekende milli, centi, kilo en mega, maar dan voor héél héél grote dingen en voor héél héél kleine dingen.

Het bestaande rijtje volstaat namelijk niet meer, en daarom is bij de bevoegde instantie, het Bureau international de poids et mesures (BIPM), een voorstel ingediend om nieuwe voorvoegsels te erkennen. Als het voorstel de bespreking dit najaar in de gespecialiseerde commissie overleeft, zouden de nieuwe voorvoegsels in 2022 op een internationale conferentie officieel goedgekeurd kunnen worden.

Misschien in tegenstelling tot wat je zou verwachten zijn het niet de astronomen die nood hebben aan nieuwe prefixen, om nóg astronomischer getallen te kunnen benoemen.

Nee, de vraag komt uit de sector van computers en internettechnologie. En niet om de omvang van de echtscheidingsschikking van Jeff Bezos te kunnen uitdrukken (daarvoor volstaat volgens ingewijden de eenheid gigadollar). Het is omdat de hoeveelheid opgeslagen data in alle computers wereldwijd naar schatting over een jaar of tien een yottabyte zal bereiken, en yotta is momenteel het hoogste officiële SI-prefix.

Misschien even het officiële rijtje overlopen, voor het geval u het niet meer uit het hoofd kent. Kilo staat voor duizend, mega voor miljoen, en zo gaat het verder met giga, tera, peta, exa, zetta en tenslotte yotta (waarmee we bij een quadriljoen zijn aanbeland, of een 1 met 24 nullen). Voor de kleine getallen zijn er milli (een duizendste), micro (een miljoenste) en verder nano, pico, femto, atto, zepto en tenslotte yocto.

Het nieuwe voorstel is uitgewerkt door de Britse metroloog Richard Brown. Hij stelt als nieuwe ‘grote’ prefixen ronna en quecca voor, en als ‘kleine’ ronto en quecto. Brown beweert zich te hebben laten inspireren door de Latijnse en Griekse woorden voor ‘negen’ (novem en ennea) om ‘ronna’ te verzinnen, het negende prefix in het rijtje, en door ‘tien’ (decem en deka) om ‘quecca’ te vormen. Bovendien volgen de beginletters r en q de trend die ingezet is door zetta en yotta om het alfabet achterwaarts af te lopen.

Misschien vraagt u zich af waarom hij dan x, w, v, u, t en s overslaat, en misschien vindt u dat de gelijkenis tussen ‘ronna’ en novem of ennea wel érg vaag is. Maar de etymologische pedigree van de andere voorgestelde voorvoegsels is nog veel twijfelachtiger. Zo is ‘hella’ niets anders dan het Californisch-Engelse woord hella (kort voor ‘hell of a’ of ‘hell of a lot of’). Dan heeft iets wat zelfs maar vaagweg naar Latijn of Grieks verwijst wellicht meer kans bij een internationale commissie die niet in Californië zetelt.

Deze  column is op 27 april 2019 verschenen in De Tijd.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *