Zou je kunnen dromen terwijl je volledig verdoofd op de operatietafel ligt? Misschien wel, suggereert recent onderzoek. Een column.
Misschien is een kleine waarschuwing hier op haar plaats, meer bepaald voor alle lezers die kans maken om binnen afzienbare tijd op de operatietafel te belanden. Moet u binnenkort onder het mes? In dat geval kunt u deze column maar beter overslaan. Echt. Niet verder lezen, als uw gemoedsrust u lief is. Anders zou u zich wel eens compleet overbodige zorgen kunnen gaan maken.
Over de anesthesie met name, en wat nieuw onderzoek door Zweedse neurologen daarover aan het licht heeft gebracht. Niet dat die anesthesie niet werkt of dat ze gevaarlijker zou zijn dan gedacht. Maar het onderzoek illustreert wel hoe weinig we eigenlijk nog maar weten over hoe volledige verdoving in feite werkt.
Dat op zich hoeft niet al te hard te verbazen. We weten namelijk nog maar amper hoe het bewustzijn werkt in wakkere hersenen, dus is het ook niet vreemd dat we niet goed weten hoe het uitschakelen van dat bewustzijn in zijn werk gaat. Want dat is wat volledige narcose doet toch, het bewustzijn volledig uitschakelen? ‘A deep and dreamless slumber’, zoals het heet bij Sherlock Holmes en in Westworld.
Wel, misschien niet helemaal. De grens tussen bewust en niet bewust is misschien minder duidelijk dan gedacht. Volgens Katja Valli van de universiteit van Skövde in Zweden kunnen we namelijk dromen onder volledige verdoving.
De onderzoekers hebben dat vastgesteld op dezelfde manier als wanneer je wilt weten of iemand die gewoon slaapt, aan het dromen is: door hem wakker te maken en het te vragen.
Valli en haar collega’s hebben 47 vrijwillige proefpersonen onder narcose gebracht (zonder operatie), sommigen met het middel propofol en anderen met dexmedetomidine, en ze bruusk weer wakker gemaakt.
De meeste proefpersonen zegden dat ze aan het dromen waren. Een vrijwilliger droomde dat hij een put aan het graven was, meldt New Scientist, en dat hij in bed lag en nog aan het wachten was tot het experiment zou beginnen.
De gebruikte doses waren lager dan bij echte operaties, dus zegt het experiment niet noodzakelijk veel over wat er gebeurt in de hersens van een patiënt op de operatietafel. Maar het zet toch aan het denken.
Voor u, aankomende operatiepatiënt die tóch heeft verdergelezen, heeft Valli nog een geruststelling. De dromen van de proefpersonen waren niet van het type waarbij de inhoud van de droom beïnvloed is door wat de zintuigen van de dromer waarnemen – zoals dromen waarin het geluid van de wekker verwerkt is, of wanneer je droomt over moeten plassen als je een volle blaas hebt. Het waren volgens haar ‘intern gegenereerde’ dromen van de hersenen, zonder connectie met de buitenwereld.
Als de anesthesie goed werkt, hoeft u dus niet bang te zijn dat u tijdens de operatie pijn gaat voelen en daar dan afschuwelijke dromen over krijgt, of dat u de chirurgen hoort praten en dat hun gesprek in uw droom verweven wordt. De patiënt mag dan misschien wel nog enigszins bewust zijn (dromend), maar dat bewustzijn is ‘gedisconnecteerd’ van de omgeving, aldus Valli.
Bovendien is de kans klein dat u zich later iets van de eventuele dromen herinnert, als de operatie op een normale manier verloopt (en u dus niet bruusk uit de verdoving wordt gehaald, zoals in het experiment), omdat de anesthesie het geheugen verstoort. Droom zacht.
Een licht ingekorte versie van deze column is op 24 november 2018 verschenen in De Tijd.