Een vliegenvanger voor ruimtepuin

Een Japanse ondernemer wil geld verdienen met een privé-opruimingsdienst voor ruimte-afval. Speciale satellieten moeten het ruimtepuin vangen met lijm.

ruimteafval-nasa
Computergegenereerd beeld van het ruimteafval rond de aarde. Foto Nasa.

Terwijl ik dit artikel voor De Standaard aan het schrijven was (tekst volgt hieronder), over een commerciële afvalopruimingsdienst in een baan om de aarde, plaatste de duistere magie van de advertentie-algoritmes van Google deze reclame op mijn scherm: ‘Afval bestaat niet. Van Gansewinkel’. Helaas zal de ruimte-afvaldienst van Astroscale in tegenstelling tot het aardse Van Gansewinkel niet proberen om het opgehaalde afval te recycleren of nuttig te gebruiken; al het verzamelde ruimtepuin wordt gewoon de atmosfeer in gestuurd om op te branden.

Hier volgt de tekst uit De Standaard.

Een vliegenvanger voor ruimtepuin

Als alle plannen van Elon Musks SpaceX en andere commerciële ruimtebedrijven ook echt doorgaan, dan wordt het druk boven onze hoofden, heel druk. Gelukkig is er nu zelfs een plan voor een privé-opruimingsdienst voor de brokken die er onvermijdelijk van zullen komen.

Elon Musk – bekend van elektrische-autofabrikant Tesla – moet hout vasthouden. Als alles volgens plan verloopt, dan vertrekt maandag een Falcon 9-raket van zijn privé-ruimtevaartbedrijf SpaceX naar de ruimte, de eerste sinds een andere Falcon 9 in september bij een test op het lanceerplatform ontplofte (zie Harde lessen voor Musk en Branson). Als de raket deze keer haar werk doet, dan hoopt SpaceX spoedig zijn strakke ritme van lanceringen voor betalende klanten te hernemen. Falcon-raketten moeten satellieten lanceren, het internationale ruimtestation bevoorraden en binnenkort zelfs astronauten in de ruimte brengen.

Musk is niet de enige ruimte-entrepreneur met grote plannen. Alleen al in de afgelopen week werden nieuwe plannen bekend gemaakt voor een privaat commercieel ruimtestation (door het bedrijf Axiom, opgericht door een voormalige Nasa-manager) en voor zeer goedkope lanceringen met een lowbudget-raket (door het bedrijfje Interorbital Systems). Communicatiebedrijven willen zwermen van honderden of zelfs duizenden satellietjes in banen rond de aarde brengen, om overal ter wereld mobiel internet aan te bieden.

Het wordt dus druk in de ruimte. Ook de Falcon-raket die maandag gelanceerd moet worden, zal daar toe bijdragen: ze moet in één keer tien satellieten van het Iridium-netwerk voor satelliettelefonie in de ruimte brengen.

Al die drukte in de ruimte heeft een onaangenaam neveneffect: ruimte-afval. Rond onze planeet draait na ruim een halve eeuw ruimtevaart een grote zwerm van kapotte satellieten, uitgebrande rakettrappen, afgebroken onderdelen en scherven van ongelukken.

Dat ruimtepuin kan jaren of decennia of eeuwen blijven rondcirkelen (afhankelijk van de hoogte waarop het zich bevindt), en het is gevaarlijk: met de snelheden van vele duizenden kilometer per uur waarmee ruimtetuigen bewegen, kan een botsing met zelfs maar een klein stukje zwerfvuil een dure satelliet knock-out slaan. Af en toe moet het ruimtestation een eindje uit de weg bewegen voor een brokje puin. De grootste stukken ruimte-afval worden met radar in de gaten gehouden – de Amerikaanse luchtmacht volgt zo’n 23.000 stuks die groter zijn dan ongeveer tien centimeter. Maar ook de kleinere stukjes puin, zoals losgekomen schilfers verf en bevroren druppels brandstof, richten schade aan.

Het ruimtepuin bezorgt ruimtevaartplanners steeds meer kopzorgen. Er zijn al methodes voorgesteld om ruimte-afval te verwijderen, die uiteenlopen van een laser om op de stukjes puin te schieten, tot satellieten met robotarmen, harpoenen of netten om alles te verzamelen. Maar in de praktijk hebben de grote ruimtevaartorganisaties zoals de Amerikaanse Nasa tot nu toe nog niet veel ondernomen.  Misschien komt er echter een oplossing uit onverwachte hoek: dezelfde privésector die zo veel nieuwe satellieten de ruimte in wil schieten.

De Japanse ondernemer Mitsunoby Okada heeft een bedrijfje opgericht, Astroscale, dat als slogan voert ‘Space Sweepers’ (ruimtevegers). Zijn techniek om ruimtepuin te vangen: lijm. Hij hoopt er nog geld mee te verdienen ook.

‘Laten we de waarheid onder ogen zien,’ zei Okada aan The New York Times, ‘afvalbeheer is niet sexy genoeg voor de overheids-ruimtevaartagentschappen om de belastingbetaler zo ver te krijgen er geld aan te besteden.’

Astroscale hoopt nog dit jaar een eerste satelliet te lanceren, de IDEA OSG-1. Die gaat het afval niet bestrijden, maar wel precies meten hoeveel ervan is, en waar. Dat moet een kaart opleveren van waar in de ruimte het meeste afval draait, en Astroscale hoopt die kaart te verkopen aan ruimtevaartagentschappen en commerciële satellietoperatoren.

Als dat goed loopt, volgt de tweede stap. De satelliet Elsa 1 gaat dan op jacht naar ruimtepuin. Ze zal het vangen op de manier van een ouderwetse vliegenvanger: met een paneel dat bestreken is met een speciale soort lijm – misschien niet de meest hightech methode, maar volgens Okada wel de goedkoopste. Wanneer Elsa haar prooi gevangen heeft, stuurt ze zichzelf met een raketmotortje de atmosfeer in, waar ze door de wrijvingshitte gevaporiseerd wordt.

Als Okada zijn zin krijgt, dan is na de telecommunicatie en het toerisme, de afvalverwerking de volgende ruimtevaartsector die door privébedrijven wordt ingepalmd.

 

Kaderstukje:

Harde lessen voor Musk en Branson

Commerciële ruimte-ondernemers leren de jongste tijd een harde les: ruimtevaart is niet gemakkelijk. Overheids-ruimtevaartagentschappen hebben dat al een halve eeuw geleden geleerd, toen hún eerste raketten ook vaker wel dan niet ontploften. De Falcon 9-raket van Elon Musks bedrijf SpaceX is niet het enige commerciële ruimtetuig dat het al op een spectaculaire manier heeft laten afweten. Bij een crash van het toeristische ruimtevliegtuig SpaceShipTwo van Richard Bransons Virgin Galactic in 2014 overleed één piloot en raakte de andere zwaar gewond. Noch de star power van celebrity-entrepreneurs, noch de Silicon Valley-attitude van dotcom-miljardairs stelt hen vrij van de ongenadige vereisten van de ruimtetechniek; het is écht rocket science.

De Falcon 9 ontplofte in september doordat diepgekoeld helium kleine barstjes deed ontstaan in een tankwand van koolstofcomposietmateriaal, waarin vervolgens ook vloeibare zuurstof doordrong en vastvroor. De combinatie van dicht opeengepakte zuurstof en koolstofvezels creëerde een explosief mengsel, dat bij de geringste vonk kon ontploffen, een effect waar niemand van tevoren aan gedacht had. SpaceShipTwo brak in de lucht in stukken als gevolg van een vergissing van de co-piloot. Een onderzoekscommissie besloot dat er sprake was van een ontwerpfout, als het per ongeluk indrukken van één verkeerd knopje tot een ramp kon leiden.

Een gedachte over “Een vliegenvanger voor ruimtepuin”

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *